Uzębienie mleczne

Zęby mleczne spełniają ważną rolę w rozwoju prawidłowego zgryzu. Utrzymują miejsce dla swoich „następców” – zębów stałych, a także niejako wskazują im  kierunek wyrastania. Przedwczesna utrata zębów mlecznych może w związku z tym skutkować nieprawidłowym wyrzynaniem się zębów stałych, co z kolei prowadzi do rozwoju wad zgryzu. Utrata zębów ma również wpływ na upośledzenie funkcji żucia skutkującej zaburzeniami ze strony przewodu pokarmowego, a także nieprawidłowym rozwojem kości i mięśni twarzy dziecka. Przedwczesna utrata zębów, zwłaszcza przednich, to również duży dyskomfort dla dziecka, które wstydzi się swojego wyglądu.

Niestety, nadal panuje błędne przekonanie, że zębów mlecznych nie należy leczyć. My jednak dokładamy wszelkich starań, aby uświadamiać rodziców jak ważne są zęby mleczne. Rozmowy na ten temat prowadzimy również z naszymi ciężarnymi pacjentkami, udzielając im porad jak dbać o higienę jamy ustnej noworodków i niemowlaków i jak wyrabiać w nich nawyki higieniczne. Doradzamy jakie dobrać smoczki, butelki i gryzaki.

Uświadamiamy przyszłych rodziców o roli profilaktyki pierwotnej – czyli jak nie przenosić bakterii do jamy ustnej dziecka. Bardzo ważne jest bowiem aby rodzice, dziadkowie, rodzeństwo, którzy mają chore zęby, a nierzadko i dziąsła, nie całowali maluszka bezpośrednio w usta. Niedozwolone jest również oblizywanie przez nich smoczków czy łyżeczek używanych przez dziecko, które akurat wypadły na podłogę czy na ziemię. Rozmawiamy z przyszłymi mamami na temat diety w trakcie ciąży, która ma duży wpływ na prawidłowe formowanie się i rozwój zawiązków zębów. Udzielamy również porad na temat ząbkowania. Jak wspomóc maluchy i ich opiekunów w tym ciężkim dla obojga stron czasie.

Ząbkowaniem nazywamy wyrzynanie się zębów mlecznych u dzieci. Najczęściej pojawiają się dolne siekacze przyśrodkowe co ma miejsce ok. 6 miesiąca życia. Od ich ukazania się, aż do pojawienia się ostatniego zęba mlecznego, mija przeważnie od 17 do 25 miesięcy. Towarzyszą temu miejscowe objawy ząbkowania w postaci rozpulchnienia, zaczerwienienie, obrzęku dziąsła nad wyrzynającym się zębem. Dziecko bardziej się ślini, wkłada do buzi rączki, a także inne przedmioty.

Niestety, ząbkowaniu mogą towarzyszyć również objawy ogólne. Najczęściej ząbkowanie wiąże się ze spadkiem odporności u dziecka. Może pojawić się wzrost temperatury, nawet do 38 st C, zaczerwienienie gardła, katar, powiększenie węzłów chłonnych. Zarówno objawy miejscowe jak i ogólne nie powinny utrzymywać się dłużej niż 48 godzin.

Jak pomóc dziecku?

W przypadku gorączki, objawów ogólnych należy podać dziecku leki o działaniu p/bólowym i p/gorączkowym, np.: preparaty zawierające ibufen w dawce odpowiedniej dla wieku dziecka. Pediatrzy zalecają, w przypadku dużego pobudzenia dziecka, aplikacje ziołowych czopków działających uspokajająco i wyciszająco. Duże znaczenie w tym okresie ma cierpliwość i wyrozumiałość opiekunów. Ząbkujący maluch wymaga więcej uwagi, ciepła, przytulania.

Miejscowo ulgę przynoszą gryzaki chłodzące. Dostępne są gryzaki z lub bez wypustek. Ważne aby był on dopasowany rozmiarem do buzi dziecka i miejsca wrzynania się zęba. Należy pamiętać o codziennym wyparzaniu gryzaków. W aptekach dostępne są żele łagodzące ból, ale są one połykane przez dziecko i ich działanie jest krótkotrwałe.

Kiedy pojawią się pierwsze zęby – czyli jak dbamy o zęby niemowlaka.

Zanim zęby pojawią się w buzi zaleca się przecieranie wałów dziąsłowych sterylnym gazikiem namoczonym w przegotowanej wodzie bądź w naparze rumianku. Ma to na celu wyrobienie u dziecka nawyków higienicznych. Na tym etapie warto zaopatrzyć się w pierwszą szczoteczkę do zębów. Najlepiej aby miała ona włókna gumowe – delikatne dla dziąseł, ale odporne na przegryzienie. Szczoteczki mogą mieć tradycyjny kształt, mogą być nakładane na palec lub być umieszczone na pierścieniu.
Kiedy pojawią się wszystkie zęby przednie, można zakupić normalną szczotkę, z włosiem. Ważne aby zwrócić uwagę na jaki wiek jest zaprojektowana. Mamy wówczas pewność, że wielkość główki i włosie będą odpowiednie dla dziecka. Najważniejsza przy nauce mycia zębów jest cierpliwość rodziców i dawanie dobrych wzorców. Dziecko uczy się przez naśladowanie, niech więc widzi, że rodzice często i wystarczająco długo myją zęby. Pozwólmy dziecku usamodzielniać się w tych zabiegach, pamiętając jednakże że należy wspomagać mycie nawet do 10 roku życia dziecka.

Czy i kiedy stosować pastę?

Pasta jest ważnym elementem mycia zębów – pomaga ona zetrzeć resztki pokarmowe z zębów. Na rynku dostępne są pasty z fluorem i bez. Decydując się na pastę z fluorem należy dobrać ją odpowiednio do wieku dziecka, pamiętając, że początkowo należy jedynie posmarować szczoteczkę pastą. Jej ilość można zwiększać wraz z wyrobieniem sobie przez dziecko umiejętności wypluwania i płukania jamy ustnej.

Na rynku są dostępne pasty smakowe lub tradycyjne, miętowe. Pasty smakowe są częściej połykane przez dzieci co przy dłuższym ich stosowaniu może prowadzić do problemów żołądkowych. Pasty miętowe dla dzieci mają delikatny smak, który wzmacnia się wraz ze zmianą pasty na kolejny poziom. Stosując takie pasty płynnie przechodzi się do past dla dorosłych z mocnym miętowym smakiem.

W zapobieganiu próchnicy ważną rolę mają również zdrowe nawyki. U małych dzieci bardzo często występuje próchnica butelkowa. Rozwija się ona dynamicznie i znacznie szybciej niż próchnica w zębach stałych obejmując wszystkie powierzchnie zęba co szybko prowadzi do całkowitego zniszczenia koron zębów. Kilka podstawowych zasad może zmniejszyć ryzyko jej wystąpienia. Nie należy podawać dziecku napojów słodzonych przed snem lub w nocy. Warto również oduczać dziecko picia w nocy mleka z butelki. Z czasem należy zastąpić napoje słodzone pite w ciągu dnia wodą. Nie można, niestety, wyeliminować zupełnie słodyczy z diety maluchów. Rodzice powinni starać się ograniczyć ich spożywanie. Można łączyć jedzenie słodyczy z głównym posiłkiem i po jego zakończeniu koniecznie umyć zęby.

* fluoryzacja – zabieg polega na nałożeniu na oczyszczone zęby dziecka preparatu zawierającego duże stężenie fluoru.

* lakowanie zębów – zabieg polegający na uszczelnieniu bruzd zębów przed- i trzonowych tuż po ich wyrznięciu. Lak chroni bruzdy, a więc głębokie miejsca na powierzchniach żujących, trudnodostępne dla zabiegów higienicznych, przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych (kwasów pochodzących z rozkładu cukrów, bakterii). Lakowanie jest zabiegiem bezbolesnym. Wymaga on wcześniejszego oczyszczenia powierzchni zęba piaskarką lub szczoteczką i pastą. Lak oprócz mechaniczego zabezpieczenia bruzd dodatkowo uwalnia fluor. Konieczna jest kontrola stanu lakieru raz na pół roku.

Zęby mleczne należy objąć opieką od najwcześniejszych lat. Wiadomo bowiem, że uzębienie mleczne to ważny etap rozwoju całej twarzoczaszki. Zdrowe mleczaki to zapewnienie zdrowych zębów stałych i prawidłowego zgryzu.

Mały człowiek posiada 20 zębów mlecznych. Pod ich korzeniami znajdują się zawiązki zębów stałych. Pod wpływem nacisku tych zawiązków korzenie mleczaków zaczynają się stopniowo resorbować wskazując kierunek wyrastania zębów stałych. Proces wymiany uzębienia jest długotrwały i trwa nawet kilka lat. Przez ten czas dziecko ma uzębienie mieszane, które składa się z zębów mlecznych i stałych. Trudno utrzymać zdrowe zęby stałe jeśli sąsiadują one z zepsutymi zębami mlecznymi. Próchnica w zębach mlecznych postępuje zdecydowanie szybciej niż w stałych co jest wynikiem innej budowy: zęby mleczne są słabiej zmineralizowane, mają cieńsze szkliwo i zębinę. Bakterie próchnicowe szybciej docierają do miazgi zęba (nerwu), która jest większa. Zniszczony próchnicowo ząb powoduje powstanie miejscowego stanu zapalnego w postaci nacieków, ropni. Mają one fatalny wpływ na zawiązek zęba stałego. Może to skutkować zaburzeniami mineralizacji szkliwa, kształtu zęba. Często zdarza się, że taki ząb stały ma nieprawidłowy kształt i nie w pełni rozwinięte szkliwo. Bakterie próchnicowe są również rozsiewane z krwią i docierają do różnych narządów. Jest to szczególnie niebezpieczne u dzieci z wadami serca, nerek. Również zdrowe dzieci mogą mieć atakowane serce, nerki, stawy.

Leczenie zębów mlecznych nie jest sprawą prostą. Nie mniej jednak, ze względu na powikłania nie leczonej próchnicy, należy wybrać metodę umożliwiającą jej leczenie. Lapisowanie przeprowadza się u dzieci, u których nie ma możliwości przeprowadzenia leczenia zębów mlecznych. Metoda ta polega na impregnacji próchnicy preparatami srebra, które ma silne działanie bakteriobójcze. Lapisowanie jest metodą z wyboru w przypadku zaawansowanej próchnicy butelkowej. Również u dzieci mających problem w kontaktach ze stomatologiem jest to jedyna szansa utrzymania zębów zapobiegając przedwczesnej ich utracie. Lapisowanie ma jednak swoje wady. Tą najtrudniej akceptowalną dla rodziców jest srebrzysto-czarna barwa zaimpregnowanej próchnicy. Poza tym nie jest to zabieg jednorazowy. Lapisowanie jest skuteczne jeśli przeprowadzi się je 3 razy w odstępach tygodniowych. Co 3 miesiące powtarza się całą serię. Lapisowanie jest rozwiązaniem czasowym i nie leczy próchnicy, a jedynie hamuje jej rozwój. Po pewnym czasie w lapisowanych zębach zakłada się wypełnienie.

U dzieci decydujących się na współpracę z lekarzem wykonuje się pełny zabieg leczenia próchnicy z ostatecznym wypełnieniem ubytku odpowiednio dobranym wypełnieniem. Istnieje możliwość znieczulenia miejscowego. Końcówka znieczulająca ma formę patyczka i nie wywołuje złych skojarzeń u dziecka. Przed podaniem znieczulenia stosuje się dodatkowo żele znieczulające na powierzchnię błony śluzowej co sprawia, że sam moment wprowadzenia znieczulenia jest bezbolesny.

Do wypełnienia zębów mlecznych stosuje się „plombki” w różnych kolorach, a nawet brokatowe. Kolor wybiera sobie pacjent. Wypełnienia te oprócz walorów estetycznych mają inną ważną zaletę – uwalniają fluor.

Na koniec należy wspomnieć jak duże znaczenie ma wizyta adaptacyjna. W trakcie takiej wizyty dziecko ma jedynie zapoznać się z gabinetem, urządzeniami w nim znajdującymi się oraz lekarzem prowadzącym. Może pojeździć na fotelu, podotykać dmuchawki, pooglądać ząbki w kamerze wewnątrzustnej. Lekarz dentysta pokaże jak dbać o higienę i szczotkować zęby. Dzieci w gabinecie za należytą współpracę są wynagradzane drobnymi upominkami.